Avrupa Komuluk Konseyi Direktr Samuel Doveri Vesterbye, “Ayran Dnyada Diplomasiyi Sahiplenmek” konulu Antalya Diplomasi Forumu’nun mahiyetini ve dnya diplomasisinin geldii noktay konu alan bir analiz kaleme ald.
Dnya derin bir sarsnt dnemi geiriyor. lkeler, artan korumaclk ve giderek derinleen ekonomik belirsizlikle mcadele ederken ABD ise tm odan, alglad “in tehdidine” yneltmi durumda. Tedarik zincirleri paralanyor; Birlemi Milletler gibi ok tarafl yaplar ise her geen gn daha da etkisizleiyor. Demokrasiler gerilerken, otoriter liderlik anlay ve realist politikalar n plana kyor. Trump ise bata NATO mttefikleri ve Avrupa Birlii olmak zere dnyay, “nce Amerika” doktrinini sorgusuz sualsiz kabul etmeye zorluyor. Peki, Amerika aslnda dnyadan ne istiyor?
– TRUMP’IN PLANI NE?
in ekonomik olarak fazlasyla byd ve teknolojik adan ok glendi; bu da Washington iin ciddi bir tehdit oluturuyor. Ksaca sylemek gerekirse, Pekin artk fazla byk bir rakip ve ABD Asyal rakibine giderek daha fazla baml hale geliyor. Trump bir yandan kamu harcamalarn azaltmak (ve bylece ABD bte an drmek) dier yandan da in’i askeri kapasite, teknoloji ve ticaret fazlas asndan izole etmek istiyor. Bu nedenle bir mzakere taktii olarak ayn anda birok lkeye gmrk vergileri uygulayarak bask kuruyor. nce lkeleri cezalandryor, ardndan onlar teker teker kendi artlaryla masaya oturtuyor. Grmeler srasnda lkelerden, in’le ticareti kesmelerini, onun yerine Amerikan gaz ya da ABD’ye yakn lkelerden (rnein Suudi Arabistan) fosil yakt almalarn talep ediyor. Ayn zamanda evre, emek ve sosyal haklarla ilgili ESG (evresel, sosyal ve ynetiim) standartlarnn terk edilmesini istiyor; karlnda ise lkeleri, Amerikan teknoloji irketlerine ve denetlenmeyen sanayi ya da gda rnlerine pazarlarn amaya zorluyor. Trump, “Amerikan savunma rnleri satn alma” kouluyla seilmi ve “uyumlu” mttefiklere teknoloji transferi vadediyor.
Trump’n asl hedefi, in ve Amerika dnda bamsz bir seenek oluturabilecek lke ya da bloklar -rnein Trkiye, Avrupa Birlii, Brezilya ve Hindistan’- etkisizletirmek. Bamsz d politikalar ve gvenlik politikalar izlemek ya da tarafsz kalmak, Trump’n dnyay ikili bir dzleme indirgeyen anlay asndan dorudan bir tehdit olarak grlyor. Neden? nk bu tr bir duru, onun “ya benimlesin ya da bana karsn” eklindeki siyah-beyaz dnya grne ters dyor.
Amerika ile in arasnda taraf semeye zorlanmak, yalnzca in’le gl ticari balar olan Afrika ve Asya lkeleri iin ykc sonular dourmaz. Ayn zamanda Fransa, spanya, Almanya ve Polonya gibi Avrupa Birlii lkeleri ve Trkiye asndan da son derece zorlu bir sreci beraberinde getirir. Nitekim Trump’n kendi ifadesiyle bu oyunun tek kazanan “nce Amerika”dr.
rnein, ABD’den ithal edilen yksek maliyetli doal gaz, hem Avrupa’da hem de Trkiye’de sanayi retimini basklar. Avrupa’nn in’le olan ticari ilikilerini kesmeye zorlanmas, ktann nc en byk ticaret orta olan ve 700 milyar avroyu aan bir pazardan vazgeilmesi anlamna gelir. Bu durum dorudan rn fiyatlarn artrr ve sanayi sektrnn rekabet gcn zayflatr. Ayn zamanda, AB ve Trkiye’nin pahal Amerikan doal gazna ynelmesi ve buna karlk yenilenebilir, zerk enerji kaynaklarndan vazgemesi beklentisi de srdrlebilir deilken, bu da Trump’n ne srd taleplerden bir tanesi.
– BR ALTERNATF OLARAK ANTALYA DPLOMAS FORUMU
Bu yl Antalya Diplomasi Forumu, “Ayran Bir Dnyada Diplomasiyi Sahiplenmek” temasyla dzenlendi. Forum; Avrupa, Asya, Latin Amerika ve Afrika’dan katlmclar bir araya getirerek, ABD-in rekabetinin glgesinde kalan kresel siyasete farkl bir ses kazandrd. Devletlerin kendi ticaret ortaklarn seme ve uluslararas sistemi yeniden ekillendirme hakk (yani diplomatik zerklik) yeniden gndeme tand.
Forum boyunca Trk diplomatlar aktif biimde sahadayd. Dnyann drt bir yanndan gelen temsilcilerle temas kurarak, ticaret yollarndan altyapya, gmrk vergisi hususundan blgesel balantlara kadar geni bir yelpazede diyalog yrttler. Bir Antalya Diplomasi Forumu katlmcs olarak grdm ve syleyebileceim u ki, bugn dnyann birok yerinden ayn ar ykseliyor: “Bize bir alternatif sunun. Amerika ya da in arasnda seim yapmak istemiyoruz.” Dnyada 195 lke varken, yalnzca iki byk gcn rekabetinin tm sistemin rotasn belirlemesi ne adil ne de srdrlebilir. Antalya Diplomasi Forumu, bu dayatlm ikili dzenin dnda kalanlar iin bir nefes alan, ok kutuplu dnyann sesi olma potansiyeli tayor.
in geri adm atmyor: Sonuna kadar cevap vereceiz
in’den ABD’ye bir misilleme daha
