talya’nn, Trkiye ile gelitirdii yakn iliki ve i birlii modeli Trkiye-AB ilikilerini ve dier AB yesi lkeler ile ilikileri etkileme potansiyeline sahiptir. Trkiye’nin talya ile ilikilerini turizm, ticaret ve ekonomiden blgesel i birliine zellikle de savunma sanayiine derinletirmesi, Avrupa iinde yeni bir bak asna ve kalplam snrlarn dnda daha kapsayc bir yaklama zemin hazrlayabilir.
Prof. Dr. Ramazan Erda/ Eskiehir Osmangazi niversitesi BF Uluslararas likiler Blm retim yesi
talya Babakan Giorgia Meloni’nin Ocak 2024’te stanbul’da Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan ile bir grme gerekletirmesinin ardndan iki lider Birlemi Milletler (BM) 79. Genel Kurulu marjnda Eyll 2024’te New York’ta da bir araya gelmi ve yakn zamanda hkmetleraras bir zirve ve i forumu dzenlenmesi konusundaki istek gndeme getirilmiti. Bu kapsamda; birincisi 2008 ylnda zmir’de, ikincisi 2012 ylnda Roma’da ve ncs 2022 ylnda Ankara’da dzenlenen Trkiye-talya Hkmetleraras Zirvesi’nin drdncs 29 Nisan 2025 tarihinde talya’nn bakenti Roma’da gerekletirildi. talya Babakan Giorgia Meloni tarafndan bakent Roma’da resm trenle karlanan Cumhurbakan Erdoan’n talya ziyaretinin gndeminde nemli balklar bulunmaktayd. Dileri Bakan Hakan Fidan bata olmak zere geni bir heyetin Cumhurbakan Erdoan’a elik ettii ziyarette ncelikle iki lke arasndaki i birliinin glendirilmesi, Gazze soykrm ve Rusya-Ukrayna Sava bata olmak zere blgesel ve kresel gelimeler ele alnd.
En son ubat 2018’de talya’y ziyaret eden Erdoan’n sz konusu ziyareti neticesinde iki lke arasnda nemli i birlii anlamalar imzalanrken i insanlarnn katlmyla talya-Trkiye Forumu da dzenlendi. Cumhurbakan Erdoan ile talya Babakan Meloni’nin bakanlnda gerekletirilen Trkiye-talya Drdnc Hkmetleraras Zirvesi’nin ardndan iki lke arasnda 11 anlama imzaland. Cumhurbakan Erdoan zirvenin ardndan talya Babakan Meloni ile dzenledii ortak basn toplantsnda Trkiye ile talya arasnda Akdeniz’de gvenlik, Ortadou’da yaanan gncel gelimeler, Avrupa gvenlii ve transatlantik ilikiler konusunda nemli bir uyumun bulunduunu ve dahas iki lke arasnda yeni i birlii alanlarnn kararlatrldn duyurdu. talya’nn Trkiye’nin ilk be ticaret ortandan biri olduunu vurgulayan Erdoan, ikili ticarette hedeflenen (30 milyar dolarlk) hacme ulaldn bunun daha da geniletilmesinin gerektiini belirtti. Erdoan, iki lke arasndaki yeni ticaret hacmi hedefinin ise 40 milyar dolar olduunu bunun da en ksa srede gerekleeceini umduunu aklad. Cumhurbakan Erdoan ayrca 2032 Avrupa Futbol ampiyonasna Trkiye’nin talya ile birlikte ev sahiplii yapacan hatrlatt. te yandan Cumhurbakan Erdoan Trkiye’nin Avrupa’nn ve Akdeniz’in gvenliine olan katksnn altn izdi. Ukrayna’nn toprak btnlne ve Karadeniz’in gvenliinin salanmasna olan destek vurguland. Gazze’deki atekese geri dnlmesi ve srail soykrmnn sonlandrlmas arsnda bulundu. Suriye’nin yeniden ina srecinde ve Libya’da kalc istikrarn salanmasnda talya’nn yapc rolne vurgu yapt.
Yasa d g ile mcadele
talya Babakan Meloni’nin 2024 ocak aynda stanbul’da Cumhurbakan Erdoan ile gerekletirdii grmenin ana gndem maddelerinden biri yasa d g ile mcadele idi. Cumhurbakan Erdoan 29 Nisan’da gerekletirdii talya ziyareti ncesinde stanbul’da dzenlenen Trkiye Yzylnda Trkiye’nin G Ynetimi Program’nda yapt konumada Trkiye’nin kaak g ve gmen kaakl ile mcadelede kararlk vurgusu yapmt. Bu balamda Trkiye ile talya arasnda yasa d gle mcadele konusunda nemli bir i birlii zemininin olutuunu sylemek mmkndr. talya Babakan Meloni ise Trkiye-talya Drdnc Hkmetleraras Zirvesi’nin ardndan yaplan basn aklamasnda iki lke arasnda gerekletirilen i birlii neticesinde yasad gle mcadelede nemli bir baarnn salandn aklad. Meloni ayrca Trkiye ile talya arasndaki mkemmel dzeydeki ilikilerin daha ileriye tanmas noktasndaki kararlln vurgularken iki lke arasndaki gl balarn Avrupa’nn geneline de yeni frsat alanlar aacan ifade etti. talya Babakan Meloni, Gazze, Suriye ve Libya’da kalc bar, istikrar ve yeniden ina srelerini desteklediklerini vurgulad.
Cumhurbakan Erdoan ve talya Babakan zirvenin ardndan Ticaret Bakanl, D Ekonomik likiler Kurulu (DEK), talya Dileri Bakanl ve talyan Ticaret Ajans tarafndan dzenlenen Trkiye-talya Forumu’na katld. Forumda konuan Cumhurbakan Erdoan Trk ekonomisine gvenin tam olduunu, gmrk tarifeleri ile uluslararas ticaret ve ekonomide yaanan dalgalanmalar frsata evirecek araylar ierisinde olduklarn aklad. Cumhurbakan Erdoan gnbirlik youn talya programnn son ksmnda ise talya Cumhurbakan Sergio Mattarella ile grme gerekletirdi.
Savunma sanayii i birlii
te yandan ziyaretin dier nemli balklarndan bir tanesi de iki lke arasnda savunma sanayii alannda gelien i birlii idi. Trkiye’nin lider savunma sanayii irketlerinden olan Baykar’n 140 yllk gemie sahip talyan havaclk firmas Piaggio Aerospace’i satn almas iki lke arasndaki savunma sanayii i birlii asndan olduka kritik bir gelime olarak kaydedildi. Baykar’n bu hamlesi, Trk savunma rnlerinin kresel pazardaki arln ve grnrln artracak bir gelime olarak deerlendirildi. 2024 yl sonunda gerekleen sz konusu satn almann ardndan 2025 yl banda Baykar’n dier nemli talyan savunma sanayii firmas Leonardo ile yapt insansz teknolojilerde ortaklk anlamas iki lke arasndaki savunma sanayii ban daha da glendirmi oldu. Trkiye-talya Drdnc Hkmetleraras Zirvesi kapsamnda iki lke arasnda imzalanan 11 anlamann yannda Baykar Ynetim Kurulu Bakan Seluk Bayraktar ile Leonardo CEO’su Roberto Cingolani tarafndan Baykar ile Leonardo arasnda n protokol imzaland.
Savunma sanayiinde Trkiye ile talya arasnda glenen i birlii zemini zellikle Donald Trump’n ABD’de ikinci bakanlk dneminde ortaya koyduu ek gmrk tarifesi ve Avrupa gvenlik mimarisinde ABD’nin rolnn azaltlmas ynndeki politikalar karsnda daha da anlam kazand. Grmenin nemli balklarndan birisi de phesiz Trkiye-Avrupa Birlii (AB) ilikileri idi. Cumhurbakan Erdoan 7 Mart 2025’te dzenlenen AB Fikirda lke Liderleri evrim i Toplants’nda yapt aklamada Trkiye’nin AB tam yelik hedefini koruduunu, buna karlk AB’nin Trkiye’ye kar vizyoner ve stratejik bir bak as sergilemesi gerektiini vurgulam idi. Ancak yakn dnemde uluslararas siyasette ve kresel gvenlik mimarisinde yaanan gelimelere ve krlmalara bakldnda AB’nin bylesi bir stratejik bak asna sahip olduunu ya da gelitirdiini sylemek zordur.
Trkiye-AB ilikileri ve tam yelik mzakere srecine dair nemli sorun alanlar bulunmakla birlikte Avrupa’nn gvenlii, Trkiye-AB vize kolayl ve serbestisi, Gmrk Birlii Anlamasnn yeniden gzden geirilmesi, enerji ve Kbrs konusu nde gelen konular arasnda. Her ne kadar Trkiye ile talya arasnda yasa d gle mcadele konusunda nemli ilerlemeler kaydedilmi olsa da AB’nin Geri Kabul Anlamas balamnda Trkiye’ye taahht ettii vize serbestisini uygulamamas Trkiye-AB ilikilerinde kritik bir gven sorunsalna iaret etmektedir. Bunun yannda Kbrs konusunda AB’nin zmszl dllendiren ikircikli tutumu, adada Gney Kbrs Rum Ynetimi’ni nceleyip Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti’ni ve Kbrs Trk Halkn grmezden gelen tavr Trkiye’nin hakl tepkisini ekmekte ve adada iki devletli zmn kanlmaz olduu gereini ortaya koymaktadr.
Bununla birlikte AB’nin nemli yelerinden biri olan talya’nn Cumhurbakan Erdoan’n gl liderlik ettii Trkiye ile gelitirdii yakn iliki ve i birlii modeli Trkiye-AB ilikilerinde ve dier AB yesi lkeler ile ilikileri etkileme potansiyeline sahiptir. Trkiye’nin talya ile ilikilerini turizm, ticaret ve ekonomiden blgesel i birliine zellikle de savunma sanayiine derinletirmesi, Avrupa iinde yeni bir bak asna ve kalplam snrlarn dnda daha kapsayc bir yaklama zemin hazrlayabilir.