Nkleer silahlarn yaylmas konusunda belki de bir dnm noktas olacak olan ve Umman’n arabuluculuunda Washington ve Tahran arasnda son 2 haftadr devam eden nkleer mzakereler tam olarak umut vermiyor.
Zira, zellikle Rusya-Ukrayna sava srasnda etkisini kantlayan “nkleer caydrclk” gerei, artk kendisini tehlikede hisseden neredeyse her lkenin sahip olmak istedii bir unsur haline geldi.
Bat’ya gre ran birka yldr nkleer silah elde etme konusunda eik lke konumunda. ran ise, 7 Ekim sonras blgesel mttefiklerinin zayflamas nedeniyle, “kendisini korumak” iin adeta “nkleer gc” olmazsa olmaz olarak gryor.
ABD’ye ve ok sayda Bat lkesine gre; ran eer bu noktaya ularsa, bu tm Ortadou’yu sarsabilir ve Suudi Arabistan ve BAE gibi lkeler de kendisini “korumak” iin nkleer bir lke olmak iin admlar atabilir.
NKLEER DNYA DZEN M?
imdiye kadar ilan edilmi nkleer lke stats, bir elin parmaklarn gemeyecek dzeyde. Ancak artk ite bu sebeplerle, kkl bykl neredeyse ehr aktr tarafndan ‘varolusal’ tehditlere kar vazgeilmez bir gvenlik garantisi olarak alglanyor.
BM Gvenlik Konseyi’nin bu konudaki yaptrm kararlarnn ve uluslararas anlamalarn da etkisini kaybettii bir ortamda, nkleer srecin yaylmasnn kanlmaz olduu grlyor.
rnek olarak Rusya; ABD ile yaplan New Start anlamasndan ekildi ve Washington, eer uzaltlmazsa New Start anlamas konusunda yeni giriimler yapmay dnmyor.
Dier yandan, nkleer eie yaklamak isteyen devletlerin says da birlikte mevcut nkleer glerin sava balklar da artyor.
Uluslararas raporlara gre in, 2030’a kadar nkleer cephaneliini iki katna karacak. ABD ise nmzdeki 10 yl ierisinde nkleer modernizasyon ve yeni yatrmlar iin 1 trilyon dolar bte harcayacak.
Benzer ekilde Avrupa’da da nkleer konusunda ciddi gelimeler yaanyor.
Trump’n NATO’daki ABD roln azaltmas ve Avrupa’daki ABD askeri varln azaltma ihtimaline kar Fransa, nkleer stoklarn Avrupa’ya yaymay planlyor. Bu konudaki en istekli lke ise Polonya olara ortaya kyor.
Polonya lideri Tusk, getiimiz gnlerde yapt aklamada hem Fransa hem de ngiltere’nin nkleer silahlarna ev sahiplii yapma konusunda istekli olduunu aklad.
Avrupal askeri uzmanlara gre kta iin ikilem artk ok ak.
Avrupa ya ABD ile yeniden gven ortam tesis ederek ABD’nin nkleer emsiyesi altnda kalmaya devam edecek ya da Avrupa ierisindeki mevcut nkleer kapasitelerin ‘Avrupallatrlmas’ konusunda eylem planlar hazrlayacak.
Kresel olarak ise nkleer meselesi ok daha da geni.
Zira; Kuzey Kore’nin yan sra getiimiz haftadan bu yana aralarnda gerilim hat safhaya kan Hindistan ve Pakistan da nkleer gler olarak iddial programlar yrtyor.
SONU
Avrupa’nn Rusya’nn Ukrayna’ya igal giriimine ramen 3 yl akn sredir direkt olarak savaa girememesi, ABD ve srail’in saldr tehditlerine ramen ran’n nkleer g olma admlarndan geri adm atmamas, Kuzey Kore’nin ABD’nin ve BM’nin yaptrmlarna ramen nkleer admlardan vazgememesi ve son olarak Hindistan ve Pakistan’n birbirini caydrmak iin nkleer kartlarn ne srmesi, yeni dnya dzeninin nkleer g zerine kurgulandn gsteriyor.
Yakn gemite yani 2003 ylnda, Muammer Kaddafi liderliindeki Libya’nn ABD’nin basklar sonucu nkleer programndan vazgemesinin hemen akabinde NATO koalisyonu tarafndan operasyona maruz kalmas ve sonrasnda Kaffadifi’nin kmesi ve lkenin i savaa srklenmesi de, askeri uzmanlara gre tm bu lkelerin kayglarn bir noktada hakl klyor.
Gelinen noktada kresel olarak dengeler yeniden ekillenirken, nkleer g olma stats olma konusundaki kurallar, stndartlar ve mzakere parametreleri artk tam bir muallak haline geldi.