mran Stratejik Aratrmalar Merkezinde Trke Aratrmalar Direktr mer zkzlck, srail’in Suriye’de izledii igal stratejilerini ve olas sonularn AA Analiz iin kaleme ald.
srail’in Suriye’nin gneyinde kalc bir igal plan olup olmad son dnemde Sveyda’da yaanan gelimeler ve Drzi toplumu etrafnda ekillenen dinamiklerle birlikte yeniden gndeme geldi. srail, Suriye’de merkezi bir otoritenin glenmesini istemiyor ve bu dorultuda blgeyi etnik ve mezhepsel hatlar zerinden paralamaya ynelik admlar atyor. Ancak sahadaki gelimeler Tel Aviv’in beklentileri dorultusunda ilerlemeyebilir.
– SRAL, SURYE’DE STKRAR STEMYOR
srail, Suriye’de zayf bir Bear Esed rejiminden memnundu. Bu sebeple rejimin devrilmesi srail’i ciddi anlamda kayglandrm durumda. srail’in Suriye’ye ynelik dzenledii 600’n zerinde hava saldrsnda lkenin neredeyse tm stratejik silah sistemleri imha edildi. srail, bu gelimelerin akabinde Golan Tepeleri’nde ilerleyerek tampon blgeyi ele geirdi ve baz noktalarda tampon blgeyi de at. srail’in en nemli ilerleyiiyse Suriye-Lbnan snrndaki Hebron Da’na yerlemesi oldu.
srail Babakan Binyamin Netanyahu, Trkiye destekli bir Suriye hkmetinin tm lkede hakim olmasn mutlak surette engellenmesi gereken bir tehdit olarak gryor. Bu balamda, Suriye hkmetinin Suriye’yi birletirmesini engellemek ve am ynetimini zayf tutmak iin lkede etnik temelli federalizm ve otonom blgelerin oluturulmasn istiyor.
srail otonom blgelere ilaveten Suriye’nin gneyinde, yani Snni Araplarn yaad Dera ve Kuneytra ile Drzilerin yaad Sveyda vilayetlerinin silahszlandrlm blgeler olmasn istiyor. zetle, srail zayf bir Suriye istiyor.
– DRZLERN ORTA DOU’DAK VARLII
Drzilerin dini liderlerine eyh el Akl denilir. srail’de ise tek bir eyh el Akl bulunur. eyh Muaffak Tarif’in srail adna Suriye’deki Drziler zerinde etki kurmaya alt ve ABD’de baz lobi faaliyetleri yrtt ifade ediliyor. eyh Muaffak Tarif’in dier eyh el Akllardan fark ise dedesidir. Tarif’in dedesi Drzilerin eyh el ruhuydu ve tm Drzi dini liderlerin zerindeydi. Bu makamda u an hibir Drzi bulunmasa da eyh Tarif bu makam iin belki de en gl aday konumunda.
Lbnan’da ise iki eyh el Akl vardr. Ancak Lbnan’daki Drzilerin asl lideri Velid Canbolat’tr. Canbolat ise srail kart ok sert ve net bir tutum ald.
Drzilerin Suriye’de ise eyh el Akllar bulunmaktadr. Bunlar eyh Haceri, eyh Hannavi ve eyh Cerabua’dr. eyh Haceri, srail ve PKK/YPG terr rgt ile iletiim halinde Sveyda iin otonom blge talebinde bulunurken; eyh Hannavi ise siyasetten uzak durmakla birlikte Suriye’nin btnlnden yana ve srail’e mesafelidir. eyh Cerabua ise am ile almaktan yanadr ve zellikle ehirli Drziler zerinde etkilidir.
Netanyahu’nun Drzileri koruyacaklarna dair aklamalar sonrasnda eyh Hannavi ve eyh Cerabua Suriye Cumhurbakan Ahmed ara’y ziyaret etmek istedi. Ancak yerel kaynaklarca eyh Haceri’nin itirazlar sonucunda grme iptal edildii ifade ediliyor. Alternatif olarak, aralarnda Leyt Balu ve Sleyman Abdulbaki gibi Drzi askeri gruplarda ynetici olan dini figrler ara ile grt.
Askeri alanda ise Drzilerin en byk drt askeri yaplanmas Rical el Kerame, Liva el Cebel, Ahrar el Cebel ve Rical el eyh el Kerame dorudan srail karsnda am’dan yana tutum ald. Her ne kadar am ynetimiyle Suriye ordusuna entegrasyon konusunda anlama salanamam olsa da siyasi alanda ibirlii ve karlkl gven srail sebebiyle artt. Bu balamda, Ahrar el Cebel’in lideri ve ayn zamanda dini bir figr de olan Sleyman Abdulbaki’nin cuma akam baarsz bir suikasta maruz kalmas dikkat ekiyor.
– SRAL’N SURYE’NN GNEYNDEK ADIMLARI
srail’in Suriye’nin gneyindeki stratejisi, blgeyi paral bir yapda tutarak am ynetiminin otoritesini zayflatmay hedefliyor. srail bu dorultuda, Drzi toplumu zerinden ayrmay derinletirme, am ynetiminin meruiyetini zedeleyerek yaptrmlarn kalkmasn engellemek ve ekonomik teviklerle nfuz artrma abalar olmak zere temel yaklam benimsiyor.
srail, Drzi topluluunu kendi etki alanna ekerek Sveyda’da zerk bir yap oluturulmasn tevik etmeye alyor. Ancak Drzi toplumu homojen bir yapdan uzak ve srail’in beklentilerinin aksine, birok Drzi grubu merkezi ynetimle balarn koparmak istemiyor.
Ancak yeni kurulan Sveyda Askeri Konseyi blgedeki askeri dengeleri deitirme potansiyeline sahip. Konseyin ABD Merkez Kuvvetler Komutanl (CENTCOM) ve srail’den dolayl destek ald ne srlyor. Her ne kadar saylar ok az olsa da Konsey 1982 Lbnan igali srasnda srail ile hareket eden Lbnanl Maruni “Lbnan Gleri” isimli yapya benzer bir rol oynayabilir.
srail’in Suriye’de nfuzunu artrmak iin kulland bir dier ara ise ekonomik teviklerdir. Bu noktada, srail tarafndan Golan Tepeleri’nde alma izni verilmesi projesi ortaya konuldu. Projeye gre Suriye’deki Drziler gnlk 70 ila 100 dolar yevmiyeyle Golan Tepeleri’ne gelip alabilecek. srail, bylelikle Drzi toplumu ekonomik olarak kendisine baml hale getirmeyi hedefliyor. Blgedeki genlerin isizlik ve ekonomik yetersizlikler nedeniyle srail’e ynlendirilmesi, uzun vadede Drzi kimliinin dnmesine ve topluluun am’dan kopmasna yol aabilir.
– SRAL’N YANLI HESABI
srail’in Suriye’nin gneyindeki politikas, istikrar bozmay ve blgesel blnmeleri derinletirmeyi amalyor. Ancak sahadaki dinamikler Tel Aviv’in bekledii gibi ilerlemiyor. rnein, Drziler byk lde srail’in yannda yer almad. Sveyda’da srail kart gsteriler dzenlendi. am ynetimi, Drzilerle diyalog kurarak srail’in etkisini snrlamaya alyor. Ayrca, Sveyda Askeri Konseyi’nin srail iin kalc bir ara olup olamayaca henz net deil. Son olarak, Suriye Cumhurbakan Ahmed ara’ya mesafeli bakan Dera ve Kuneytra’daki Snni Arap demografi ve blgedeki liderler, srail’in mdahalelerine kar am’a daha fazla yaknlat.
Bu tablo, srail’in Suriye’nin gneyinde kalc bir igal gerekletirmesini zorlatryor. Tel Aviv’in beklentilerinin aksine, blgedeki Drzi liderlerin ve Snni Arap gruplarn tepkileri, am ynetiminin gneydeki kontroln glendirmesine yol aabilir. Bu nedenle, srail’in ksa vadeli istikrarszlatrma politikas devam etse de uzun vadede bu stratejinin baarsz olma ihtimali daha yksek. Ayrca, ara’nn “SDG”nin szde genel komutan Mazlum Abdi ile Frat’n dousuna ilikin yapt anlama, Suriye’deki Drzileri de am ile anlama yapma konusunda tevik edebilir.
[mer zkzlck, mran Stratejik Aratrmalar Merkezinde Trke Aratrmalar Direktrdr.]
* Makalelerdeki fikirler yazarna aittir ve Anadolu Ajansnn editryal politikasn yanstmayabilir.